Ang Pagpamakak

Pangutana: Padre, dihay tawo nga akong gitagoan kay patyonon siya. Wa nako tug-ani ang mga tawo nga nangita niya. Nakasala ba ko sa akong pagpamakak, Padre? – 09XXXXXXXXX

Tubag:

Gadala ug kulba ang sitwasyon nga imong gihisgutan. Moingon lang ko nga bilib ko nimo sa imong kaisog sa pagpanalipod sa usa sa imong igsoon. Karon, moingon ko nga sa laing pagkasulti, nangutana ka: Sala ba sa tanang higayon ang pagpamakak? Sa atong pagkonsulta sa Catechism of the Catholic Church (CCC), mabasa sa parapo 2485: “By its very nature, lying is to be condemned. It is a profanation of speech, whereas the purpose of speech is to communicate known truth to others. The deliberate intention of leading a neighbor into error by saying things contrary to the truth constitutes a failure in justice and charity. The culpability is greater when the intention of deceiving entails the risk of deadly consequences for those who are led astray.”

Masabot nato nga ang pagpamakak mao ang pagdili pagtug-an sa tinuod. Nakahibalo kita sa tinuod, apan tuyo o kabubut-on nato ang pagdili pagbutyag niini – mao kana ang bakak. Usa kini nga bug-at nga sala depende sa sitwasyon, sa intensyon ngano nga namakak, ug sa kadaot nga miresulta sa bakak. Kining mga sirkumstansyaha dili makapawala sa sala sa pagpamakak; igu lang kini makakunhod o makasamot sa kabug-at niini.

Kabahin sa sitwasyon nga imong giasuy, aduna bay pagpamakak nga nahimo? Mopadayon kita ug basa sa CCC. Ang parapo 2489 nagkanayon: “Charity and respect for the truth should dictate the response to every request for information or communication. The good and safety of others, respect for privacy, and the common good are sufficient reasons for being silent about what ought not be known or for making use of a discreet LANGUAGE. The duty to avoid scandal often commands strict discretion. No one is bound to reveal the truth to someone who does not have the right to know it.”

Bantayi ang katapusan nga linya. Gapasabot kana nga wala kitay obligasyon sa pagtug-an sa kamatuoran ngadto sa mga tawo nga walay katungod nga makahibalo niini. Kun atong tipuon ang duha ka parapo nga atong gikutlo gikan sa CCC, masabot nato nga ang bakak diay mao ang dili pagsulti sa tinuod ngadto sa mga tawo nga adunay katungod nga makahibalo niini.

Mga pananglitan: Niadtong panahon sa Ikaduhang Gubat sa kalibutan, gitagoan sa usa ka pamilya nga Kristyano ang ilang silingan nga Judio. Nanuktok ang mga sundalo ni Hitler ug nangutana nila kun duna bay mga Judio sa ilang balay; mitubag sila nga wala. Nakapamakak ba sila? Wala! binase sa atong katin-awan sa unahan. Mao usab ang usa ka pulis nga nagtakuban isip addict aron masikop ang nagtulak ug drugas. Ang kriminal walay katungod nga makahibalo sa tinuod kun pulis o dili ba ang iyang gikaistorya, mao nga wala mamakak ang pulis kun dili siya mosulti sa tinuod.

Aduna pay daghang sitwasyon diin gidid-an kita sa pagbutyag ug inpormasyon. Apil niini syempre ang obligasyon sa pari nga dili gayud mosulti unsay gisugid kaniya sa Kumpisalan. Uban pa niini mao ang obligasyon sa dili pagsulti sa mga company secrets sa atong gitrabahoan, intelligence sa military ug private files ni bisan kinsa nga makadaut sa dungog sa isigkatawo kun atong ibutyag.

Ang Excommunication

Pangutana: Unsa man kining gitawag ug excommunication? Ma-excommunicate tinuod ang usa ka Katoliko nga politiko o health worker nga nagduso sa artificial contraception?

Tubag:

Ang excommunication usa sa tulo nga gitawag nato nga medicinal penalties sa Simbahan. Ang laing duha mao ang suspension nga ikapahamtang lamang ngadto sa mga pari nga nakabuhat ug salaod. Pinaagi sa suspension, ang pari did-an sa pagbuhat sa mga buhat sa mga pari ingon man sa paghupot ug katungdanan sa Simbahan. Ang interdict, sa laing bahin, mao ang pagdili sa usa ka Katoliko (pari man o laygo) sa pagsaulog ug pag-apil sa mga sakramento, apan mahimo siya mohupot ug katungdanan o opisina sulod sa Simbahan. Ang excommunication susama sa interdict, apan dili lang kay did-an ang usa ka Katoliko (pari o laygo) sa mga sakramento kundili hasta usab sa paghupot ug katungdanan. Sa ako nang gikaingon kining mga silot gitawag nga medicinal o makatambal. Buot ipasabot nga ang tuyo niining mga silot mao ang pag-awhag sa nakabuhat ug salaod sa pag-usab sa iyang kaugalingon. Ipaklaro nako dinhi nga ang Katoliko nga na-excommunicate wala papha-a gikan sa Simbahan. Akong utrohon - Ang Katoliko nga na-excommunicate nagpabilin nga miyembro sa Simbahan! Hinoon, limitado ang iyang pagsalmot sa kinabuhi ug kalihokan sa Simbahan.

Ang usa ka Katoliko mapahamtangan sa sa silot nga excommunication sa duha ka paagi: latae sententiae o ferendae sententiae. Pinaagi sa latae sententiae excommunication, ang usa ka Katoliko automatic nga ma-excommunicate tungod sa iyang pagbuhat ug usa ka salaod. Mao kini ang talaan sa mga salaod nga automatic nga makapa-excommunicate sa usa ka Katoliko: (a) pagsupak sa usa ka doktrina sa pagtoo (heresy), paglimud sa tinuohan (apostasy), ug pagsupak sa awtoridad sa Santo Papa ug mga kaobispohan ug pagtukod ug lain nga herarkiya sa awtoridad (schism); (b) pagpasipala sa Eukaristiya; (c) pagdapat sa Santo Papa; (d) paghatag ug absolusyon sa kauban sa sala batuk sa ika-6 nga Sugo; (e) pag-ordina ug obispo nga walay pagtugot sa Santo Papa; ug (f) aborsyon. Ang lain nga paagi sa pagpahamtang sa excommunication mao ang ferendae sententiae. Human sa usa ka imbestigasyon, ang usa ka Katoliko mapamatud-an nga sad-an sa usa ka salaod ug sa pinaagi sa usa ka pormal nga dekreto o sentensya ideklara siya nga excommunicated.

Ang aktibo nga pagduso sa pagamit sa mga artificial contraceptives sama sa pagpang-apud-apud niini ug pagpanday ug mga balaod nga nagsuporta sa artificial contraceptives, wala mahi-apil sa lista sa mga salaod nga automatic nga makapa-excommunicate sa usa ka Katoliko. Apan, kun ang ilang pagbuhat sa ingon maoy hinungdan sa eskandalo – makaingon nga ang uban makasala o magbaton ug sayup nga mga panghunahuna – mahimo o posible nga pahamtangan sila sa maong silot ferendae sententiae. Usa kini ka posibilidad ilabi na kay ang uban niining mga contraceptivo, mga abortifacient o maoy makaingon ug pagkakuha sa kinabuhi gikan sa sabakan. Sa laing bahin, bisan pa kun walay excommunication nga deklara kaniya, ang Katoliko nga naggamit ug artificial contraceptives ug kadtong aktibo nga nagsuporta niini sa publiko, dili angay nga molinya aron pagdawat sa komunyon panahon sa Misa. Ang canon 916 sa 1983 Revised Code of Canon Law nag-ingon: “Anyone who is conscious of grave sin may not celebrate Mass or receive the Body of the Lord without previously having been to sacramental confession....” Hinumduman nato nga ang paggamit ug artificial contraceptives giingon sa Catechism of the Catholic church nga “intrinsically evil” (cf., CCC, 2370).

Kini Mao ang Imong Konsyensya

Pangutana: Dili ba diay pwede nga mosalig kita sa atong konsyensya sa atong pagdesisyon nga mogamit o dili ba ug artificial contraception o mosuporta o dili ba sa RH Bill? Dili ba ang atong konsyensya mao man ang “inner voice of God”?

Tubag:

Mao ni gisulti sa parapo 1777 sa Catechism of the Catholic Church mahitungod ug konsyensa: “Moral conscience, present at the heart of the person, enjoins him at the appropriate moment to do good and to avoid evil. It also judges particular choices, approving those that are good and denouncing those that are evil. It bears witness to the authority of truth in reference to the supreme Good to which the human person is drawn, and it welcomes the commandments. When he listens to his conscience, the prudent man can hear God speaking.”

Ang parapo nga atong gikutlo nagpasabot nga tinuod gayud nga ang konsyenya usa ka kasaligan nga giya aron makahibalo kita unsa ang maayo o dautan. Niining paagiha makaingon gayud kita nga ang konsyensya mao ang tingog sa Ginoo. Sa laing bahin, possible usab nga ang konsyensya ignorante o masayup. Mao kana nga ang mao gihapon nga Catechism sa parapo 1783 miingon: “Conscience must be informed and moral judgment enlightened. A well-formed conscience is upright and truthful. It formulates its judgments according to reason, in conformity with the true good willed by the wisdom of the Creator. The education of conscience is indispensable for human beings who are subjected to negative influences and tempted by sin to prefer their own judgment and to reject authoritative teachings.” Gikinahanglan nga hulmahon o edukaron ang atong konsyensya.

Ang konsyensya diay mora ug timbangan. Ang timbangan kun ensakto nga pagka-adjust, magtug-an kanato sa ensakto nga gimbug-aton sa usa ka butang. Apan, kun ang timbangan gitampasan o gubaon, nan mailad kita mahitungod sa tinuod nga timbang sa butang. Ang tawo, pananglitan, nga overweight nga motungtung sa maong timbangan malipay kay gamay lang ang iyang timbang, apan sa tinuod gikinahanglan na diay niya nga magpa-reduce. Sa ngadto-ngadto, ang maong tawo masakit tungod kay misalig siay sa sayup nga timbangan. Mao usab kini kun maghisgot kita ug konsyensya ug ang moralidad sa pagsuporta sa RH Bill o pagamit ug artificial contraceptives. Posible nga komportable kita sa pagbuhat sa ingon sumala sa atong konsyensya, apan ang tinuod mao nga sayup ang atong konsyensya ug namilegro ang kaluwasan sa atong kalag.

Unsa man ang hinungdan sa pagkasayup sa konsyensya? Ang hinungdan matud pa sa parapo 1792 sa CCC mao ang pagkawalay kahibalo ni Kristo ug sa mensahe sa ebanghelyo, maut nga ehemplo gikan sa uban (labi na sa ubang mga Katoliko), pagkaulipon sa kaugalingon nga pagbati, sayup nga panghunahuna nga dili masayup ang konsyensya, pagsalikway sa awtoridad sa Simbahan ug sa iyang pagtulon-an, ug ang kakulang sa gugma ug pag-usab sa kaugalingon.

Sa laing bahin, sa atong paghulma ug pag-edukar sa konsyensya, ang Pulong sa Dios mao ang atong lamdag. Kinahanglan nga patuhopon kini sa kaugalingon pinaagi sa pagtuo, pag-ampo ug pagkinabuhi subay niini. Batonan ang gitawag nga examination of conscience atubangan sa Ginoo. Sa buhat sa paghulma sa konsyensya, tabangan kita pinaagi sa mga gasa sa Espiritu Santo, sa pagsaksi ug tambag sa ubang mga tawo ug sa pagtulon-an sa Simbahan (cf., CCC, 1785).

RH Bill: Hulga sa Tawhanong Katungod

Pangutana: Sa unsang paagiha nga ang Reproductive Health Bill nakahulga sa tawhanong katungod?

Tubag:

Sa miaging Domingo, gitapus ko ang akong ling-on dinhi sa Lantawan pinaagi sa pagkutlo sa usa parapo sa Catechism of the Catholic Church nga nag-ingon nga ang gobyerno nga dili magsubay sa kabubut-on sa Dios mahimong madaugdaugon nga gobyerno (CCC, 2244). Mao ba kini mahitabo kun mahimong balaod ang Reproductive Health Bill? 

Ang RH Bill sa miaging Kongreso mao ang HB 5043 giulohan ug “An Act Providing for a National Policy on Reproductive Health, Responsible Parenthood and Population Development, and for Other Purposes. Una, buot nako ipaklaro dinhi nga ang maong balaodnon adunay mga maayong punto. Aduna kini mga bahin nga naghisgot sa panglawas sa inahan ug anak, maayong nutrisyon, pag-aghat sa pagpasuso, panglawas sa mga kabatan-onan, pagsalikway sa pag-abuso sa mga kababayehan ug uban pa. Dili angay supakon kining mga butanga. Sa laing bahin, kining mga maayong probisyon sa RH Bill wala na kinahanglana tungod kay duna nay mga balaod, mga ordinansya ug mga programa nga may kalabutan niini. Ang pagpatuman na lang ang kulang. Lain pa, ang pag-uyon ug balaodnon dili lang sa usa ka parte niini kundili ang kinatibuk-an niini. Kun mahimong balaod ang RH Bill, dili lang ang mga maayong probisyon ang ipatuman, hasta usab ang dautan nga mga probisyon niini. Mas dako ang kadaut kay sa maayo ang gidala niining balaodnon.

Sa seksyon 10, ang HB 5043 nagduso sa paggamit sa “hormonal contraceptives, intrauterine devices, injectables and other allied reproductive health products.” Kining mga produktoha giila nga mga abortifacient. Buot ipasabot nga dili gyud sila makapugong 100% sa pagpanamkon, apan ang bag-ong kinabuhi nga misubol dili gihapon mabuhi tungod kay ang tagoangkan sa babaye nanipis tungod sa kemikal gikan sa mga produkto nga nahisgotan o kaha adunay intrauterine device nga nagsamok sa tagoangkan. Ang resulta mao nga ang binhi igawas sa lawas sa babaye o aborsyon. Labot pa niini, kining mga produktoha giila sa World Health Organization nga makadaut sa panglawas sa babaye. Busa, ang RH Bill sa iyang pagdason nila nakasupak sa probisyon sa Batakang Balaod nga nag-ingon nga ang Estado mo-“protect the life of the mother and the life of the unborn from conception” (Sec. 12, Art. II of the Phil. Constitution), ug usab “to protect consumers…from…hazardous products” (Sec. 9, Art. XVI, ibid).)

Sa seksyon 12, ang HB 5043 nagmando sa gitawag nga “Mandatory Age-Appropriate Reproductive Health Education” diin itudlo sa mga estudyante sa atong mga tulonghaang pribado ug publiko ang artipisyal nga pagkontrol sa pagpanganak. Kun mahimong balaod kini, pugson ang mga Katoliko nga mga tulunghaan sa pagdawat sa maong klase sa edukasyon bisan pa kun supak sa atong konsyensya. Pagyatak kini sa atong katungod isip mga Katoliko.

Sa seksyon 17 sa HB 5043 pugson ang tanang mga employer sa paghatag ug libre nga “reproductive health care services, supplies, and devices” ngadto sa ilang mga trabahante. Nakasupak usab kini sa konsyensya sa employer kun siya supak sa artificial contraception tungod sa iyang relihiyon. Ang RH Bill buot moyatak sa atong freedom of religion.

Sa seksyon 21 ang among balaodnon miingon nga dili mobalibad ang usa ka health care service provider “to perform voluntary ligation and vasectomy and other legal and medically-safe reproductive health care services on any person  of legal age on the ground of lack of spousal consent or authorization.” Buot ipasabot nga mahimo ang asawa ug bana nga magpabugkos o magpaputol sa ilang mga tubo nga dili magpahibawo sa usag-usa. Gikaminusan sa maong balaodnon ang katungod sa mga magtiayon nga magsayranay sa usag-usa.

Sa seksyon 21 gihapon, gidili usab sa balaodnon “any person who maliciously engages in disinformation about the intent or provisions of this Act.” Apan wala gipasabot kun unsay “malicious disinformation”. Apil ba ang pari nga magwali batok sa artificial contraception? Apil ba ang trabahante nga mipasabot sa iyang kauban sa trabaho sa iyang pagsupak sa balaodnon? Tungod niini HB 5043 ang nagyatak sa katungod sa katawhan sa free speech  and legitimate dissent.

Ang Pagsupak sa Simbahan sa RH Bill: Pagguba sa Separation of Church & State?

Pangutana: Nasupak ba sa separation of Church and State ang gihimo sa Simbahan nga pagbabag sa Reproductive Health Bill?

Tubag:

Aduna pay daghang mga pangutana nga gipadala kanako pinaagi sa text. Apan tungod sa kainit sa isyu, tugoti nga ipadapilin ko una sila. Ug niining mga mosunod nga gawas sa Lantawan, akong tukion ang baroganan sa Simbahan mahitungod sa artificial contraception ug sa Reproductive Health Bill. Naaghat ako sa ingon human sa akong pagpamati sa mga komentaryo sa radyo ug telebisyon. Nakaingon ako nga daghan ang nag-ilusyon nga sila mga brayt, apan sa tinuod wala silay natampo sa lantugi. Nahulog sa binastos ug pagyagayaga sa mga pari ang ilang estorya. Ambot pila kaha niining mga brayt nga mga tawo ang nakabasa sa gitanyag nga balaodnon. Subo palandungon. Hinoon usa kini ka kahigayonan sa mga kaparian ug matinud-anong mga Katoliko nga moantus ug biaybiay alang sa Ginoo kinsa gibiaybiay usab alang kanato. Kita wala magasalig sa atong kaugalingong opinyon kundili sa kaalam nga gitudlo ni Kristo pinaagi sa iyang Simbahan.

Unsa may gipasabot sa panagbulag sa Church ug State? Una, buot nako ipaklaro dinhi nga adunay kalainan kun maghisgot kita ug state ug kun maghisgot kita ug civil society. Dili pareho kining duha! Ang state nagpasabot sa pangagamhanan sa nasud, samtang kun maghisgot kita ug civil society gahisgot kita ug katilingban sa nasud. Ang panagbulag sa Church and State igu lang nagpasabot nga ang kagamhanan sa nasud o ang mga lider niini dili mahimo nga mopili ug usa ka nasudnong relihiyon. Dili usab siya manghilabot sa mga butang nga iya sa Simbahan. Ang publiko nga pondo gikan sa buhis dili mahimo gamiton alang sa mga proyekto nga relihiyoso. Ang Simbahan, sa iyang kabahin usab, dili mopabor ug usa ka klase nga sistema sa politika (parliamentary system ba o federal system ba o democratic system ba); dili usab siya mopabor ug usa ka partido. Mao kana nga sa canon 285 sa 1983 Code of Canon Law, ang mga pari gidid-an gani sa paghupot ug katungdanan sa gobyerno. Mao lang ni ang gipasabot sa panaglahi sa Church and State!!!

Ang panagbulag sa Church and State wala magpasabot nga dili manginlabot ang Simbahan o ang relihiyon sa civil society! Gani ang kagawasan sa pagtuo o relihiyon nga gitahod sa atong Batakang Balaod nanalipod sa katungod sa magtutuo ug mga relihiyosong pundok sa pagpadayag ug pagpuyo sa ilang pagtuo ug mga prinsipyo diha sa ilang katilingbanong kinabuhi.

Sayod kita nga ang hierarchy of values ug line of conduct sa katilingban nagdepende sa iyang panglantaw unsa ang tawo. Ug ang relihiyon nagpadayag nga ang gigikanan ug destinasyon sa tawo mao ang Dios. Ang Simbahan nagdapit sa katilingban nga ang ilang mga desisyon mosubay unta niining panglantawa. “Societies not recognizing this vision or rejecting it in the name of their independence from God are brought to seek their criteria and goal themselves or to or to borrow them from some ideology. Since they do not admit that one can defend an objective criterion of good and evil, they arrogate to themselves an explicit or implicit totalitarian power over man and his destiny, as history shows” (Catechism of the Catholic Church, #2244).

Sa laktud nga pagkasulti, ang kasaysayan nagtug-an kanato nga kun ang katilingban dili mopasubay sa iyang mga desisyon sa kabubut-on sa Dios, mahimo kini nga madaugdaugon. Busa apil gayud sa misyon sa Simbahan ang pagmatngon kanunay kun adunay hulga batok sa tawhanong katungod o sa kaluwasan sa kalag. Mahimo bang madaugdaugon ang atong katilingban kun mahimong balaod ang Reproductive Health Bill? Makasupak ba kini sa tawhanong katungod? Nakapeligro ba kini sa kalag sa tawo? Susihon nato sunod Domingo ang mga lalisonon nga mga lagda sa RH Bill sa miaging Kongreso nga giutro ug tanyag karon.

Ang Pag-uyon sa Simbahan sa Responsible Parenthood

Pangutana: Miingon ka, Padz, sa miaging Domingo nga dili buwagon ang unitive ug procreative aspects sa pakighilawas sa bana ug asawa. Buot ba nimo ipasabot nga manganak sila ug daghan bisan kun dili na sila makakaya pagsuporta ug daghang mga anak? Palihug ayaw lang imantala ang numero sa akong celfon.

Tubag:

Adunay mga tawo nga matawag nato nga mga “Providentialists”. Mituoo sila nga ang Ginoo maoy magbuot pila ang mamahimong anak sa mag-asawa. Sayup kini. Tinuod, mosalig ta sa Ginoo, pero matud pa sa bantugan nga moralista nga si Germain Grisez: “Providence has given the Christian couple reason enlightened by faith and the power to act in accord with it” (Living A Christian Life, v.2 [1993] p. 682). Sa ato pa, ang magtiayon sa ilang pagtamud sa kabubut-on sa Dios wala magpasabot nga magbinulok sila. Gitagaan sila sa pangisip linamdagan sa Espiritu Santo; angay nga ila kining gamiton.

Ang dokumento sa Second Vatican Council nga giulohan ug Gaudium et spes nagdason sa atong gihisgotan sa miagi nga ang tuyo sa kaminyoon ug sa gugma sa mga minyo mao ang pagpahimugso ug mga anak ug pagmatuto kanila. Ang mga anak mao ang pinakabililhon nga gasa sa kaminyoon. Ang mga anak adunay dakong tampo alang sa kaayohan sa ilang mga ginikanan (GS #50). Busa, usa ka dakong katungdanan alang sa mga magtiayong Kristyanos ang paglalang ug pagmatuto ug mga anak. Sa pagtuman nila sa maong katungdanan, “they are thereby cooperating with the love of God the Creator and are, in a certain sense, its interpreters” (Catechism of the Catholic Church #2367).

Sa laing bahin, ang Katekismo mipuno sa pag-ingon nga usa ka aspeto sa maong responsibilidad mao ang regulation of procreation. “For just reasons, spouses may wish to space births of their children. It is their duty to make certain that their desire is not motivated by selfishness but is in conformity with generosity appropriate to responsible parenthood” (CCC #2368). Buot ipasabot nga mga bug-at lang nga mga rason ang madawat alang sa pagkontrol sa pagpanganak. Dili paigu nga rason sa pagkontrol sa pagpangak ang pagpakahayahay o aron matuman ang giplano nga bakasyon ngadto sa laing dapit. Matud pa ni Papa Juan Pablo II niadtong September 5, 1984 nga usa ka abuso ang pagkontrol sa pagpanganak kun gibuhat kini sa mabaw lang nga hinungdan bisan pa kun ginamit ang natural nga pamaagi sa pagkontrol sa pagpanganak.

Unsa man ang mga makatarunganon nga mga rason alang sa pagkontrol sa pagpanganak? Ang Gaudium et Spes sa parapo 50 gihapon miingon nga angay hunahunaon sa magtiayon: ang kaayohan nilang magtiyaon, kaayohan sa ilang mga anak (ang nahimugso na ug mahimugso pa), ang materyal ug espiritwal nga kahimtang sa panahon, ang estado sa ilang kinabuhi (aduna na ba silay trabaho, ug uban pa), interes sa lungsod o Simbahan (pananglitan, kun gamay lang ang Katoliko sa lugar, maningkamot gyud ang mga Katolikong magtiayon nga manganak ug daghan).

Sa katapusan, miingon ang Gaudium et spes nga sa ilang desisyon kalabot sa pagplano sa pamilya, ang magtiayon mohimo niini atubangan sa Dios.

Sala ba ang Paggamit ug Artificial Contraceptives?

Pangutana: Pader, kanang mga minyo nga tiggamit ug IUD, condom, pills ug unsa pa na uban diha para makalikay sa pagpanganak, nakasala ba sila?

Tubag:

Sa ako nang gikaingon sa miagi, aron ang tawo maisip nato nga nakasala, kinahanglan nga nakahibalo siya nga sayup ang iyang gibuhat unya iya lang gihapon kini nga gibuhat. Kun wala siya makahibalo nga sayup kini, nan dili nato siya pakasad-on. Hinoon, dunay gitawag nato nga “vincible ignorance” diin sayon ra unta ang pagpakisayod mahitungod sa moralidad sa usa ka buhat apan wala kini buhata. Pwede ra unta mangutana; pwede ra unta mobasa pero wala buhata. Kining klaseha sa pagka-ignorante dili maka-excuse kanato sa sala.

 Sa Catechism of the Catholic Church giisip ang artificial contraception nga usa sa mga sala batuk sa ika-6 nga Sugo. Sa parapo 2366 sa maong Katekismo, ginaingon nga ang pagpanganak (fecundity) usa sa tuyo sa kaminyoon. Ang pagbaton ug bunga mao ang natural nga resulta sa gugma tali sa bana ug asawa. Busa, dili angay isipon ang mga anak nga mga “extra” sa kaminyoon kundili sila ang bunga ug katumanan sa paghatagay sa bana ug asawa sa ilang kaugalingon. Tungod niini ang Simbahan nagtudlo nga ang matag pagkighilawas sa bana ug asawa kinahanglan bukas alang sa bag-ong kinabuhi. Kini nga doktrina binase “on the inseparable connection, established by God, which man on his own initiative may not break, between the unitive significance and the procreative significance which are both inherent to the marriage act.”

Buot ipasabot nga ang pakighilawas sa bana ug asawa adunay duha ka aspeto: unitive ug procreative. Ang pakighilawas makasuod, makahiusa sa bana ug asawa ug sa samang higayon (kun buligan sa Ginoo) makamugna kini ug bag-ong kinabuhi. Dili mahimo nga buwagon kining duha ka aspeto kay ang Ginoo mismo mao ang nagbuot nga sila dili buwagon. Sa paggamit ug artificial contraception nabuwag kining duha ka aspeto, ug busa dakong sayup.

Ang ikaduha nga rason nganong sayup ang artificial contraception mao nga ang uban niini (sama sa pills ug IUD) abortifacient o moresulta ngadto sa aborsyon. Ang IUD dili makapugong sa panagtagbo sa sperm sa lalaki ug sa itlog sa babaye. Ang pills usab dili 100% nga epektibo sa pagpugong sa maong panagtagbo. Buot ipasabot aduna gihapoy posibilidad nga mamugna ang bag-ong kinabuhi. Apan, tungod kay adunay “foreign object” (IUD) o kaha nahilis ang lining sa tagoangkan (tungod sa kemikal nga gikan sa pills), dili makatapot ang maong bag-ong kinabuhi sa tagoangkan ug igawas kini gikan sa lawas sa babaye. Niining paagiha, nahitabo ang aborsyon nga walay nakahibalo.

Kini nga epekto wala gisaba sa industriya sa artificial contraceptives. Ug mao kini ang ikatulo nga hinungdan sa iyang pagkadautan – binase kini sa bakak ug pagpangilad! Gililong gikan sa kadaghanan ang negatibong epekto sa mga artificial contraceptives ilabi na sa panglawas sa babaye. Daghang pagtuon ang nag-ingon nga aduna koneksyon tali sa artificial contraception ug kasagaran sa mga kaso sa breast cancer. Wala nay espasyo dinhi aron mokutlo kita gikan niining mga pagtuon, apan hunahunaa lang gud...usa ka himsog nga babaye adlaw-adlaw bombahan ug kemikal ang iyang lawas pinaagi sa pills aron paglikay sa pagpanganak nga unta usa (1) ra man ka adlaw matag bulan nga siya pertil. Ang mga mag-uuma giaghat man gani nga mobalik sa gitawag nga organic farming kay lagi ang kemikal makadaot sa yuta. Di ba ang lawas sa tawo nagkinahanglan ug mas kuti nga pag-amoma?        

Ang Pagsupak sa Simbahan sa Condom Distribution sa DOH

Pangutana: Nganong supak man ang Simbahan sa condom distribution program sa Department of Health? - KRS

Tubag:

            Tungod sa kalimitado sa espasyo dinhi sa atong Lantawan, maningkamot ko nga matubag ning pangutaha sa minubo apan klaro… Ang nanguna nga rason sa DOH sa ilang pag-apud-apud ug kondom dili isip contraceptive (pagpugong sa pagpanganak) kundili isip prophylactic (pagpugong sa pagtakod sa sakit nga matakod pinaagi sa pakighilawas – sama sa syphilis, gonorrhea, genital herpes, ug labi na gyud sa sakit nga AIDS. Susihon nato unsa man gyud ang sulti sa mga batid mahitungod sa ka-epektibo sa kondom.

            Niadtong Hunyo 12-13, 2000, upat ka ahensya sa gobyerno sa US naghimo ug workshop alang sa pagsuta sa abilidad sa kondom sa pagpugong sa pagkaylap sa AIDS ug ubang sexually transmitted diseases (STD). Ang resulta sa ilang pakisusi giulohan ug: Workshop Summary: Scientific Evidence on Condom Effectiveness for Sexually Transmitted Disease Prevention (mabasa sa internet: hhttp://www.niaid.nih.gov/dmid/stds/condomreport.pdf). Sa pahina 14 sa maong Workshop Summary ginaingon: “Available scientific evidence indicated that the condom reduces the risk of AIDS/HIV by 85%.” Gapasabot kini nga aduna pay nabilin nga 15% nga risgo. Dili tiaw nga porsento labi na kay gahisgot kita ug sakit nga makamatay. Ang 15% nagpasabot nga sa matag 1000 ka AIDS/HIV positive nga kompyansa nga nakighilawas kay nagsalig sa kondom, possible nga makatakod ug laing 150 ka tawo. Ug imbis masumpo ang sakit, modaghan na hinuon ang mabiktima niini.

Unsa may hinungdan niining risgo? Ang unang hinungdan mao nga daghan ang dili kamao mogamit sa kondom. Makompromiso usab ang kaepektibo sa kondom o modako ang mga buho niini kun kini dili maayong pagkatago (pananglitan, gibutang lang sulod sa pitaka) o nainitan samtang gibyahe gikan sa pabrika padulong sa tindahan. Labaw sa tanan, ang hinungdan mao ang kagamay sa AIDS virus. Mas gamay pa siya sa sperm. Ang sperm sa lalaki adunay gigamyon nga 2.5 -3.5 microns, samtang ang virus aduna lamay gigamyon nga 0.15 microns. Niadtong 1998, si C.M. Roland sa Naval Research Laboratory Chemistry Division ug si M.J. Schroeder sa U.S. Naval Academy Department of Chemistry miingon: “The defining feature of viruses is their diminutive size. For example, the AIDS virus is only 0.15 microns, and hepatitis B virus is even smaller. Given the presence in rubber of intrinsic defects two orders of magnitude larger in size, the ability of a condom or surgical glove to prevent transmission of viral particles is problematic.” Gipahibalo ba ang mga tawo niini? Wala gayud! Hinoon, pinaagi sa pagpang-apud-apud sa kondom gitayag kini isip 100% nga proteksyon batok sa sakit nga AIDS. Usa kini ka patootoo! Makasamot kini sa problema sa AIDS! Makadaut kini sa katawhan! Ug ang Simbahan nga adunay dakong pagtagad sa katawhan dili makatugot niini.

Niadtong 1987, ang Thailand adunay 112 ka kaso sa AIDS, samtang ang Pilipinas adunay mas daghan nga 135 ka kaso. Mi-implementar ang gobyerno sa Thailand sa ilang gitawag nga 100% Condom Use Program. Unsay nahitabo? Niadtong 2003, aduna silay 750,000 ka kaso sa AIDS, samtang ang Pilipinas adunay lamay 1,935 ka kaso bisan pa kun mas dako pa ang atong populasyon kay sa ilaha (basaha Telling the Truth: AIDS Rates for Thailand and the Philippines, by Rene Josef Bullecer, M.D.). Kini tungod kay dili kadaghanan ang migamit ug kondom, tungod usab sa pagsupak sa Simbahan, ug pagsupak usab sa mga maayong opisyales sa atong gobyerno nga supak sa condom program ug pagkaylap sa gitawag nato nga promiscuity.